Cumhuriyet donemi

CUMHURİYET DÖNEMİ

1919 yılında Gazi Mustafa Kemal, Anadolu Müfettişi Umumisi olarak Samsun’dan Havza’ya geldiğinde, Lâdiklilere milli mücadeleye katılmaları için haber yollar. Lâdikliler de aralarında toplanarak bir heyet seçerler. Heyet bu kararı köylülere ulaştırmak ister.

Durumu haber alan bir grup Pontusçu Rum Cobuderesi yakınlarında milli mücadelecilere karşı koymak ister; ancak Lâdikliler bu Rum çetelerini dağıtırlar

1918-1920 Tarihleri Arasında Lâdik’te Rum Çetelerinin Yaptığı Zulümler

Lâdik’te 1918 yılından 1920 yılı sonuna kadar Rum çeteleri tarafından yapılan zulümler, farklı kurumlarca düzenlenen iki ayrı cetvelde gösterilmiştir.Lâdik Kazası Askeri Bölge Kumandanlığı tarafından düzenlenen ilk cetvelde 25 tür olay kayıtlıdır. Lâdik Kaymakamlığı ve güvenlik görevlileri tarafından düzenlenen ikinci cetvelde ise 18 tür olaydan bahsedilmektedir.Böylece Rum çeteleri tarafından iki senede düzenlenen olayların sayısı 43’e ulaşmaktadır.

Lâdik Kazası Olayları ve Mezalim Listesi

1. Lâdik’in Çakırgümüş Köyü imamı ve iki arkadaşının, Yaban Alaca Köyü üstünde Rumlar tarafından öldürülmeleri,

2. 1919 yılında terhis olarak memleketine dönmekte olan aslen Merzifonlu olup öteden beri Lâdik’te oturan emekli subaylardan Hüseyin Avni Efendi, Erbaa yoluyla Lâdik’e gelmekte iken bir takım İslam kadını ve erkek, çoluk-çocuk cenazelerine rastladığı ve o civarda 40-50 kişilik silahlı Rum çetelerinin çevre ormanlıkta dolaşmakta olduğu ve yanında muhafız askerler olmasa idi kendisinin de bu korkunç sonuca uğrayacağı,

3. 1920 yılında adı geçen emekli subay Hüseyin Avni Efendi’nin kasaba dışında hizmetçisi elinden gasp olunan bir çift öküzün izini takibe giden Lâdik jandarma neferlerinden Tatlıcak köylü Osman’ın da silahları, cephanesi ve teçhizatıyla beraber bu köyler civarında Eğridere Rum çeteleri tarafından ortadan kardırıldığı ve Köprü’den Lâdik’e gelmekte olan Yüzbaşı Aziz Efendi adında bir kimsenin de bu çevrede adı geçen köy halkı çeteleri tarafından öldürülerek cenazesinin yok edilmesi,

4. Yine 1920 yılında Lâdik ileri gelenlerinden Tortumzade Şükrü Efendi çiftliğinden kasabaya dönmekte iken yanındaki arkadaşı Hasan’la beraber, Sırakeçe, Pelin, Alaca, Sakarca, Pelitli, Yarımca, Taşlı Yarımca, Eğridere, Keçili halkından 50’yi aşkın çetecisi tarafından yakalanan ve adı geçen “Şükrü”ye karşı sözü edilen çeteler “1000 lira ver yoksa seni öldüreceğiz” diye kollarını arkasından bağlayıp yukarı ormana götürerek orada Şükrü Efendinin babasına hitaben “Bu kağıdı götüren kimseye 1000 lira veriniz” diye yazdıkları mektubu arkadaşı Hasan’a teslim ederek “Sen bu kağıdı bu adamın babasına götür, bize 1000 lira göndersin yoksa onu bıçakla keseceğiz” diyerek arkadaşına gitmesi için izin verirler. O sırada çetelerin hepsi o noktada toplanarak yanına bir nöbetçi bırakırlar ve 3-4 yanına toplanarak adı geçeni keseceklerini söylerler. Şükrü nöbetçinin uyumasından faydalanarak kendisini dereden aşağıya yuvarlamak suretiyle canını kurtarmayı başarır.

5- Bunların yaptıkları sadece intikam maksadıyla olmalıdır ki 23 mayıs 1921 tarihinde kasabaya gelerek bir daha köylerine dönmeyen Lâdik’in İhsaniye Köyü’nden Kurbanoğlu İsmail ve köyden Hacı Kerimoğlu Kurban ve Allahverdioğlu Meded’in cenazeleri Aluçlı dağından ormanlıkta bulunduğu ve bunların gözleri çıkarılmak ve burunlarıyla kulakları kesilmek suretiyle Rumlar tarafından öldürülmüş olmaları,

6. 25 Haziran 1921 tarihinde Karaabdal nahiyesinden Çobanoğlu Ahmet’in Sansarca civarında Rum haydutları tarafından öldürülmesi,

7. Ağustos ayının 6. cumartesi günü Karaabdal nahiyesine çeyrek saat mesafedeki tarlasında ekin biçmekte olan, nahiyeden Gazi’nin karısı Emine ve çevre orakçılarının muhafızı olan Jandarma Sait’in Rum haydutlarınca kaçırılıp yaylım ateşine tutulmaları,

8. Erbaa’daki 47. Alayın ağırlığını Kavak’a nakil ederek 20 Temmuz 1921 tarihinde Destek’e dönen arabacıların, Destek’e bir saat mesafedeki Yozgat’ta çok sayıda Rum eşkıyası tarafından kuşatılmaları(Arabacılardan 4 şehit, 6 yaralı ve koruyucu askerlerden bir yaralı verilmek suretiyle çatışmanın sonuçlanması.)

9. 20 Temmuz 1921 tarihinde öküz otlatmakta olan Kürtler Köyü’nden Alişan’ın karısının Rumlar tarafından şehit edilmesi,

10. 24 Temmuz 1921 tarihinde Şıhlıca Köyü ile Hamidiye Köyü’nden Recep ile Kel Ahmet’in giysilerininErbaa’nın Karamimak(Karamuk köyü olabilir) Rum köyünde bulunmuş ve kama ile parçalanmış olduğuna bakılarak adı geçenlerin Kara Mimak(Karamuk köyü olabilir) Rumları tarafından öldürülmüş olması,

11. 27 Temmuz tarihinde geceleyin saat bir sularında Aşağı Karaabdal nahiyesindeki boş bulunan 5 ev, 1 samanlık, 3 ambar, 1 mescidin Rum haydutları tarafından yakılması,

12. Jandarma yaya erlerinden Bilal oğlu Mahmut’un kumandasındaki 5 kişilik müfrezenin Karaabdal nahiyesinde gitmekte iken, kasabaya bir saat uzaklıkta “Kırık”, diğer adıyla “Hareler Rum Köyü” yakınındaki derede 25 kişilik Rum eşkiyasının pususuna düşmeleri ve piyade neferi Jandarma Bilal oğlu Mahmut’un bacağından aldığı yaradan dolayı şehit olması ve emniyet görevlilerden birinin atının yaralanması,

13. 29 Temmuz 1921 Cuma gecesi Aladon Köyü’ne 20 dakika uzaklıktaki camilerin saat 2 sularında 30’u aşkın silahlı Rum eşkıyası tarafından ateşe verilmesi,.

14. 19 Ağustos 1921 tarihinde Lâdik’in Ömer Hafız Çiftliği Rum köyünde çiftlik sahibi Mehmet Çavuş’un harmancılarından olan Kahramanoğullarından Hüseyin oğlu Hasan, Hüseyin oğlu Aşur; Tercanoğullarından Mehmet oğlu Hüseyin’in harmanda yatarlarken Rumlar tarafından işkence ile öldürülmeleri,

15. 22 Ağustos 1921 tarihinde Karaabdal nahiyesinde yaya jandarma askerlerinden Ünyeli Musa oğlu Musa ve görevli olan beş arkadaşının kazaya gelirlerken “Seydipelidi” adlı yerde Rumlar tarafından kurulan pusuya düşmeleri ve beşinin şehit edilmesi.( Bütün askeri teçhizatlar da Rum haydutları tarafından alınır. Silah sesine nahiyeden kuvvet gelmemiş olsa idi rahmetli şehidin cenazesi alınamayacağı gibi arkadaşlarının da sağ olarak kurtulamayacağı muhakkaktır.)

16. 1921 yılı Ağustos ayının 31’inde çarşamba günü gecesi saat 4 sularında Karamuçe Köyünden Çakır, Sırakeçe Köyünden Kara İstil, 80 silahlı ve 100 silahsız erkek ve kadından oluşan çetenin Küpecik Köyü’nü basmaları.(Evleri ateşe verirler. Adı geçen köyde bulunan 150 evden; ancak 5 ev ve 10 samanlık kurtulur, hiçbir şekilde eşya çıkarılamaz. Köyden Piroğlu Hacı Mehmet, Piroğlu Alişan ,Çolakoğullarından Köy Muhtarı Arif Onbaşı, Dağcı Mehmet ,1310 (1894) doğumlu olup firar ederek köyüne gelen Gece oğullarından Molla Ahmet oğlu Ali ve Şir Çavuş kızı Hanım ;toplam 6 kişi ile bu arada kaldıkları köyden Hafız Kamil’in karısı Sultan, gelini Fatma ve Ruşen’in karısı Hanife, Hacı Mehmet oğlu Hasan- karısı, Kiçi oğlu Mustafa’nın karısı Emine –oğlu, Recep Molla Ali’nin karısı Şerife , Numan oğlu Ali ,Ahmet oğlu Mehmet; ayrıca kimlikleri belirlenemeyen 4 kişi şehit olur.1 kişi yaralanır ve 11 at yanar. Köyden Elsizoğullarından 70 yaşlarında Deli Mehmet ağzından; Kasım oğlu Ahmet’in oğlu 10 yaşlarındaki Arif göğsünden yaralanır. Köyün 38 baş hayvanı ile zahirelerinin hepsi yakılır).

17. 1 Eylül 1921 tarihinde Deliahmetoğlu Köyünden Süleyman Ağa’nın torunu Şevket’in Rumlar tarafından korkunç şekilde öldürülmesi,

18. 1 Eylül tarihinde Çakıllı’nın Lazarmut Köyü’nden Rumlar tarafından dağa kaldırılan 10 kişiden 2 erkek ve 3 kadının başları kesik olarak Açmasu civarındaki ormanda bulunmaları,

19. 24-25 Eylül 1921 de 3 subaşı;Eyi Köyü’nün 60 kadar inek ve öküzünün Rumlar tarafından dağa kaldırılmaları,

20- 24 Eylül 1923’de Kavak’ın Tekkecik Köyü’nden kayıp olan hayvanlarını aramak üzere giden köy halkından Topal Mahmut ile Çakır’ın Rum haydutları tarafından yakalanarak korkunç şekilde öldürülmeleri,

21- 10.10.1921’de Beyanalaca civarında Nusretli Köyü’nden Hasan oğlu Hasan ve Sezdi; Havzalı 2 erkek; Nusretli’den 2 kişi olmak üzere toplam 6 kişinin cesetlerinin bulunması,

22- Bir ay önce kaybolan ve 20.10.1921’de Eğridere ormanında cesetleri bulunan Lâdikli Nuri Usta, Havzalı Çerkez Murat ve kim olduğu bilinemeyen bir çocuğun Rumlar tarafından korkunç bir şekilde öldürülmüş olabilecekleri,

23- 24.10.1921’de Lâdik’in Tüfekçidere Köyü’nden, odun keserken yakalanıp korkunç bir şekilde öldürülen 2 erkek ile 1 kız çocuğunun cesetlerinin bulunması,

24- 25 Ekim 1921’de Tatlıcak Köyü’nden Deli Seyit’in ağaç keserken Rumlar tarafından yakalanıp öldürülmesi,

25- Erbaa, Lâdik, Çarşamba’dan gelen 3000 kadar Rum eşkıyasının Erbaa’nın 400 haneden oluşan Sühanlu Köyü’nü basmaları, 2 500 büyükbaş hayvanı da gasp etmeleri(. Bütün zahireler ve eşyalar yakılır. Olay 5 saat önce bir Rum tarafından haber verildiğinden insan kaybı olmaz)

Çevredeki Rum köylerinde halk çete teşkilatı kurar ve en önemli yerleri bekleyerek gelip geçen Müslüman halktan, yolcu, hava değişikliğine ayrılmış zayıf düşmüş ve hasta askerleri bir sıraya dizerek çoğunu hayvan gibi boğazlarlar. Korkunç şekilde katliamlar yaparlar. (Türklerden bu suretle intikam almak gibi alçakça düşünce ile yaptıkları zulümler basit olarak 25 madde halinde arz edilmiştir. )

Jandarma Kumandanı Fahri

Lâdik Kazası Olayları ve Mezalim Listesi

1- 3 Ekim 1918’de Taşlıyarımca Köyü civarında yol kesmek maksadıyla toplanan Taşlıyarımca Köyü’nden Penayot ve Foda ;Keçili Köyü’nden Dimit ve arkadaşları ile jandarmalar arasında çıkan çatışma,

2- 3 Ekim 1918’de çıkan çatışmada Amasya’nın Ayıderesi’nden “Yanık”ın öldürülmesi,

3- 25 Ocak 1919’da Karaabdal Karakolu askerlerinin görevli olarak Terzili Rum Köyü’ne gittiklerinde, Yuvanis ve arkadaşlarının jandarmalara hücum ederek çatışma çıkarmaları,.

4- 10 Mart 1919’da kasabaya yarım saat uzaklıkta bulunan Tüfekçidere Mahallesi’ne Keçili’den Dimit , Kovacıklı Sokrat ve arkadaşlarının saldırmaları, Mehmet Ali’nin karısı Fatma, oğlu Şükrü, 12 yaşlarındaki kızı Ünzile’yi öldürürmeleri, diğer oğlu Mehmet’i de yaralamaları,

5- 25 Mart 1919’da Cüce Köyü’nün Sırakeçe’den Kel Sava ve Kara Vasıl tarafından basılması, hayvanlarının bir kısmını gasp etmeleri,

6- 27 Mart 1919’da Elfeli Köyü’nün, Rum çeteleri tarafından basılması, köyden Mustafa’nın öldürülmesi, (Soruşturma sonucunda katillerin Kışla Köyü’nden Emanet oğlu Hambi ve 6 arkadaşı olduğu ortaya çıkar.)

7- 1 Nisan 1919’da Cüce Köyü’nün, Kel Sava, Kara Vasıl ,Sokrat ve arkadaşları tarafından basılması, Osman oğlu Satılmış’ın öldürülmesi.( Göçbeyli Ahmet Onbaşı yaralanır ve köyün evlerinin kapıları balta ile kırılarak hayvanların tamamı gasp edilir.)

8- 5 Nisan 1919’da Karaabdal nahiyesinin Sakarcalı Kosti, Çakır Yorgi, Karamuk Köyü’nden Avrak Hoca ve arkadaşları tarafından basılarak 55 baş camız,inek ve koyunun gasp edilmesi,

9- 5 Nisan 1919’da Sokrat ve adamları tarafından, çobanları bağlanmak suretiyle, kasabaya ait 25 baş inek, öküz ve camız gasp edilmesi,

10- 3 Mayıs 1919’da Sokrat ve adamları tarafından Ayvalı Köyü’nün basılması; 300’den fazla koyunun gasp edilmesi,

11- 11 Mayıs 1919’da Tekkealtı isimli yerde Samsun’dan Erbaa’ya ticaret eşyası götürmekte olan Kıroğlulu Hacı Mahmut ve arkadaşlarının mallarının Sırakeçeli Kel Sava, Kara Vasıl tarafından gasp edilmesi,

12- 15 Temmuz 1919’da Aladon Köyü’nden Emin oğlu Mustafa’nın, Terzili Köyü’nden Yuvani tarafından korkunç şekilde öldürülmesi,

13- 31 Temmuz 1919’da Şıhlı Köyü’nden Mustafa’nın Belinalaca Rum Köyü civarında Rumlar tarafından öldürülmesi,

14- 22 Temmuz 1919’da Erbaa’nın Kavaklıca Köyü’nden Fode oğlu “Avram” adlı kişinin Lâdik’in Kabacagöz Köyü’nden Çerkez Nuri’yi balta ile başından yaralayarak öldürmesi; Lâdik’in Kızılsini Mahallesi’nden Çerkez Salih Çavuş’un kardeşi Mehmet’in Karakoz Rum Köyü ormanlığında öldürülmesi (Soruşturma sonucunda katillerin Sokrat, Dimit, Panayot ve Fode oldukları anlaşılır.)

15- 27 Haziran 1920’de Karaabdal nahiye merkezinin 100’den fazla koyununun, otlak yerinden Avrak Hoca ve Kosti tarafından sürülmesi,

16- 3 Temmuz 1920’de Amasya’dan kasabaya geri dönen Keçili’den Kör Dimit ve arkadaşlarının Derinözhanları adlı yerde; kasabadan Kadir, Sait ve Süleyman’ın 5 baş beygirini gaspetmeleri.

Komiser Yardımcısı Jandarma Kumandanı Lâdik Kaymakamı

Mehmet Kamil Hilmi Ahmet Niyazi

Bu olayların dışında, tüm yaşanılanların en önemlisi ve en kanlısı olarak nitelendirilen“Küpecik Köyü Vahşeti” de yaşanmıştır.

Küpecik Vahşeti

Rum çetesi reislerinden Kara Muçe, Küpecik Köyü’nden “Çakır”, Kara İtsel ve emirlerindeki 80 silahlı ve 100 kadar da silahsız kadın –erkekten oluşan çete, 1921 yılı ağustosunun birinci Çarşamba günü gecesi saat 4 sıralarında Küpecik Köyü’nü basarlar. Çetedeki 100 kadar silahsız Rum erkek ve kadının görevleri köyü yakmak olduğundan, bunlar köyün evlerini teker teker yakmaya başlarlar. 150 hanelik Küpecik Köyü’nden bu yangın sonucunda; ancak 5 hane ve 10 samanlık kurtarılır. Yanan evlerin hiçbirinden eşya kurtarılamaz. Yangın esnasında 5 erkek, 1 kadın olmak üzere toplam 6 kişi evlerinden dışarı kaçamayarak diri diri yanarlar. Gecenin karanlığında can korkusuyla kaçanlardan 7 erkek ve 3 kadın da eşkiyalar tarafından öldürülürler. Bunlardan başka 2 erkek ağır şekilde yaralanır; iki genç kadın da dağa götürülür.( Bu korkunç olay esnasında yanan, öldürülen, parçalanan ve dağa kaldırılanların isimleriyle kimlikleri cetvelde bulunmaktadır.) Köyde 81 ev,73 samanlık,50 ambar olmak üzere toplam 213 bina; 21920 ölçek zahire yakılmış ve 159 baş çiftlik hayvanı da gaspedilmiştir.Maddi zarar ve ziyanın toplamı 4 740 000 000 lira kıymetindedir.